Veilig en vlot scheepvaartverkeer

Voor een vlot scheepvaartverkeer onderzoekt Nederlands Loodswezen continu mogelijkheden om de dienstverlening te verbeteren. Digitale instrumenten zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel. just-in-time-aankomsten (JIT), waarbij schepen op ecospeed naar hun bestemming varen, dragen bij aan het optimaliseren van de planning, het verbeteren van de efficiency en het voorkomen van onnodige scheepsbewegingen.

Regio Amsterdam-IJmond heeft aan de JIT-planning ook just-in-time-departures toegevoegd door rekening te houden met onder meer de sluisbewegingen. De regio pleit voor het handhaven van de Noordersluis, naast de nieuwe Zeesluis IJmuiden, zodat schepen elkaar tegelijkertijd kunnen passeren. Dat borgt efficiency en veiligheid.

Voor een vlotte afhandeling van het scheepvaartverkeer werkt de regio Scheldemonden binnen het Regionale Loodswezen Informatie Systeem (LIS) samen met de Vlaamse collega’s.

De Noordzeesluizen in Terneuzen

In Terneuzen werd in het verslagjaar De Noordzeesluizen in gebruik genomen. Dit nieuwe sluizencomplex is cruciaal voor een veilig en vlot scheepvaartverkeer en de groei van de scheepvaart op het kanaal van Gent naar Terneuzen. Koning Willem-Alexander van Nederland en Koning Filip van België openen de sluis officieel in 2024. Regio Scheldemonden verwacht een aanzienlijke groei en nog vlottere afhandeling van het scheepvaartverkeer nu het sluizencomplex in bedrijf is.

Cyberrisico’s

De toenemende dreigingen in het cyberdomein blijven een punt van zorg. Het is zaak om cybercriminelen een stap voor te blijven. Nederlands Loodswezen heeft in de Rotterdamse haven in het voorjaar deelgenomen aan de grootschalige crisisoefening Cybernautics van FERM (onderdeel van het Rotterdamse Port Cyber Resilience Programme). Ook de fraudebestendigheid van de hardware heeft de aandacht: zo is mobiele apparatuur beter beveiligd tegen cyberrisico’s zoals hackpogingen. Een interne campagne voor het vergroten van het bewustzijn over cyberrisico’s met een game leverde een beperkte deelname op. Toch blijkt het bewustzijn van cyberrisico’s onder medewerkers groot.

In 2023 heeft 1 cyberincident plaatsgevonden, zonder gevolgen voor onze dienstverlening. De primaire systemen waren in 2023 99,99% beschikbaar.

Klassieke ondermijning

Buiten het cyberdomein zijn er de ‘klassieke’ bedreigingen waaronder drugscriminaliteit. Regio Amsterdam-IJmond ziet een waterbedeffect ontstaan door acties tegen drugssmokkel in Rotterdam en Antwerpen. De regio heeft met de douane en politie een bijeenkomst over ondermijning georganiseerd om medewerkers bewust te maken van de aantrekkingskracht van hun uniform en positie op criminelen. Dit onderwerp brengen we in 2024 ook onder de aandacht bij medewerkers van Nederlands Loodswezen B.V. (NLBV).

Tijdigheid loods aan boord

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft voorgesteld een norm voor levertijden te hanteren die is gebaseerd op de gerealiseerde levertijden voor regio’s Noord, Amsterdam-IJmond en Rotterdam-Rijnmond. Vervolgens heeft de ACM een norm voor de levertijden vastgesteld, uitgaande van een gelijkblijvende kwaliteit ten opzichte van voorgaande jaren. Net als voorgaande jaren is voor het boekjaar 2023 geen normpercentage voor regio Scheldemonden (de wetschepen) voorgesteld. Hiervoor is gekozen omdat meetresultaten van de wetschepen in deze regio beïnvloed kunnen worden door de Scheldevaart, wat een vertekend beeld geeft.

Net als voorgaande jaren is door de geconsulteerde partijen aangegeven dat zij de loodsen eerder aan boord wensen te hebben dan in de regeling staat omschreven. In de ‘Huidige werkwijze’ is de loods al eerder aan boord dan uit de ‘Regeling meldingen en communicatie scheepvaart’ volgt. Doorgaan met de ‘Huidige werkwijze’ is daarom gewenst en Nederlands Loodswezen geeft daar graag invulling aan. Daarom is uitsluitend het voorgenomen kwaliteitsniveau ten opzichte van de tijden van de huidige werkwijze weergegeven. Het is niet logisch een meting te doen ten opzichte van de regeling.

Onderstaande tabel geeft inzicht in het percentage scheepsreizen waarbij de loods binnen de normtijd aan boord is gekomen, afgezet tegen de norm zoals deze met de ACM is afgestemd.

Leren van incidenten

Over elk incident en bijna-incident op een schip met een Nederlandse loods aan boord, stelt de loods een verklaring op voor de regionale loodsencorporatie. Het gaat daarbij om alle incidenten en potentieel gevaarlijke situaties waarbij de loods betrokken is geweest tijdens het uitvoeren van zijn loodsdienstverlening.

De oorzaken van dit soort situaties hebben lang niet altijd te maken met het handelen van de loods. Het aantal verklaringen van onze loodsen, heeft dan ook geen directe relatie met de kwaliteit van onze dienstverlening. Toch willen we leren van elk incident en daarom registreren we elke melding. De regio’s wisselen hun bevindingen over incidenten en veiligheid uit met de Rijkshavenmeesters. Zij rapporteren op hun beurt aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat.

Volgens de richtlijnen voor de classificatie van scheepsongevallen verdelen we incidenten in de categorieën zeer ernstig (ZESO), ernstig (ESO) en minder ernstig (MESO). Daarnaast vermelden we het aantal near misses, situaties waarin niets ernstigs is gebeurd, maar die wel tot een ongeval hadden kunnen leiden. In 2023 werden in totaal 75 near misses gerapporteerd: Noord: 1, Amsterdam-IJmond: 19, Rotterdam-Rijnmond: 44 en Scheldemonden: 11.

Scheldemonden

In 2023 was er in regio Scheldemonden een zeer ernstig scheepsongeval (ZESO) tijdens een loodsreis. Het ging om een bemanningslid in een man-over-boordsituatie (MOB) die in het ziekenhuis is overleden. Het ongeval had, anders dan dat het plaatsvond gedurende een loodsreis, geen verdere relatie met de loodsdienstverlening

Rotterdam-Rijnmond

Het eerste incident betreft een offshore schip dat als dood schip assistentie kreeg van vier sleepboten, overstuur uit dok 6 in de eerste werkhaven gesleept werd om in de CG Botlek te keren en overstuur naar de tweede werkhaven te gaan. Tijdens het keren kon de voorboot de achterwaartse snelheid niet tijdig stoppen waarna het offshore schip tegen de Vopak Noord- steiger is gedreven. Op basis van de schade aan schip en steiger is dit incident als ESO gerapporteerd.

Het tweede incident betreft een coaster die te veel snelheid opbouwde om de KW-haven Vlaardingen in te varen. Toen deze snelheid met vol achteruitslaan eruit gedraaid moest worden, kreeg de coaster een oncontroleerbare draai en liep in de zij van een gemeerde binnenvaart. Op basis van een inschatting van de schade aan beide schepen is dit incident als ESO gerapporteerd.

Amsterdam-IJmond

Het ernstige scheepsongeval (ESO) in IJmuiden had betrekking op een kleine tanker. Tijdens storm Polly, waarbij de windkracht onverwacht snel toenam van windkracht 7 naar windkracht 12, lag de tender langszij om de loods af te halen en heeft schade opgelopen toen ze van de tanker weg probeerde te varen. Daarna is de tanker op een afmeerpaal van de lichterplaats terecht gekomen, met schade aan het schip tot gevolg.

Klachtenregistratie

Gebruikers van onze diensten kunnen een klacht indienen als zij van mening zijn dat de dienstverlening niet naar behoren is geweest. We registreren en beoordelen alle klachten volgens de richtlijnen van de International Standards for Maritime Pilot Organizations (ISPO), en zorgen voor de terugkoppeling aan de indiener. Alle klachten leggen we vast, ongeacht of ze gegrond blijken. We hanteren daarbij twee categorieën: klachten over de loods (de dienstverlening aan boord) en klachten over de organisatie (de overige dienstverlening van Nederlands Loodswezen). We gebruiken de klachtenregistratie om onze dienstverlening continu te verbeteren.

• *Na onderzoek blijken deze klachten buiten de invloedssfeer van de loods / Loodswezen; veroorzaakt door externe factoren / partijen

Tuchtrechtspraak

In 2023 is bij het tuchtcollege voor loodsen in Den Haag 1 tuchtklacht tegen een registerloods ingediend. Deze klacht is ontvankelijk en later gegrond verklaard. Het tuchtrecht voor loodsen is vastgelegd in de Loodsenwet.

Inzet eigen vloot voor veilig en vlot scheepvaartverkeer

Het Loodswezen zet eigen vaartuigen en een gehuurde helikopter in om de dienstverlening te kunnen uitvoeren. In onderstaande paragraaf worden de samenstelling, de operationele beschikbaarheid en de eisen aan en het beheer van de vloot toegelicht.

De vloot van het Loodswezen in Nederland bestaat uit de volgende beloodsingsmiddelen:

• Drie loodsvaartuigen (stationsschepen) van gemiddeld tien jaar oud. Eén daarvan ligt permanent op zee voor de haven van Rotterdam en één loodsvaartuig ligt op zee buiten de Westerschelde. Daarnaast bezit het Loodswezen één reserveloodsvaartuig. Vanaf de loodsvaartuigen worden schepen met jollen beloodst.

• Acht jollen: alle jollen zijn van de P-klasse en zijn gemiddeld ruim tien jaar oud.

• Twee swath-tenders van gemiddeld achttien jaar oud. In 2016 en 2017 hebben de swath-tenders een midlife docking ondergaan, waarmee de levensduur is verlengd van vijftien naar twintig jaar.

• Negentien tenders: deze tenders bestaan uit zes jetgedreven tenders van de Discovery-klasse van gemiddeld vijfentwintig jaar oud waarvan er één als R&D-vaartuig operationeel is. Daarnaast zijn er tien jetgedreven tenders uit de A- en L-klasse van gemiddeld negen jaar oud, twee stalen schroefaangedreven tenders uit de H-klasse van gemiddeld elf jaar oud en één jetgedreven tender uit de M-klasse van drie jaar oud. De jetgedreven tenders zijn niet geschikt om te varen bij ijsvorming op zee. IJsvorming kan voorkomen tijdens winterse omstandigheden in het Waddenzeegebied. De twee stalen schroef-tenders zijn daarom beschikbaar in de noordelijke havens. Uitgangspunt is dat jaarlijks vervanging van één van de schepen binnen de vloot plaatsvindt. In juni 2020 is het eerste schip (‘Mira’) uit de nieuwe M-klasse in gebruik genomen. In 2021 en 2022 is het vaargedrag van de ‘Mira’ geoptimaliseerd. Eind 2022 is de opdracht verstrekt voor de bouw van vier nieuwe M-klasse-tenders. Deze worden gefaseerd opgeleverd vanaf begin 2024.

Eisen aan en beheer van beloodsingsmiddelen

De kwaliteit van de vloot van Nederlands Loodswezen is hoog. In Nederland is de vloot juridisch in eigendom van Loodswezen Materieel B.V. Het Loodswezen stelt hoge eisen aan het onderhoud van haar materieel en voldoet daarbij ten minste aan de eisen die de ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport), de scheepvaartinspectie, fabrikanten en classificatiebureaus aan de beloodsingsmiddelen stellen.

Het Loodswezen hanteert een managementsysteem dat voldoet aan de eisen gesteld in onder meer de International Safety Management-regelgeving (ISM-code van de International Maritime Organization – of IMO) en de internationale ISO 9001-norm. Met deze systemen waarborgt Nederlands Loodswezen de kwaliteit van het beheer van de beloodsingsmiddelen en daarmee de veiligheid van haar medewerkers en klanten.

De onderhoudswerkzaamheden voor onze schepen zijn gericht op het waarborgen van hun technische inzetbaarheid, betrouwbaarheid en veiligheid. Het onderhoudsmanagementsysteem toont in 2023 geen grote achterstanden. De vaartuigen zijn onderhevig aan technische inspecties door classificatiebureaus. Er zijn geen grote afwijkingen geconstateerd.

Operationele beschikbaarheid eigen vloot

Om aan de capaciteitsvraag van vijftien operationele tenders te kunnen voldoen, zijn zeventien tenders nodig. Echter, met het toenemen van levertijden, het ouder worden van de vaartuigen en beschikbaarheid van materialen en mensen, blijken zeventien tenders niet voldoende. Vanaf 2024 wordt, met het in de vaart nemen van de nieuwe tenders in de M-klasse, ook gestart met het uit de vaart nemen van de oude tenders in de D-klasse. Eén tender in de Discoveryklasse wordt aangehouden (‘Enterprise’) voor innovatieprojecten. Deze tender telt niet mee in de operationele beschikbaarheid.

Helikopter

Naast bovenstaande beloodsingsmiddelen maakt het Loodswezen gebruik van een (gehuurde) helikopter. In Nederland maken we in de volgende situaties gebruik van helikopterdiensten:

• als de kapitein hier expliciet om vraagt

• bij zogenaamde geul (rendez-vous) reizen

• bij reizen met LNG-tankers (LNG beloodsingspunt Rotterdam-Rijnmond)

• in het kader van een stormbeloodsing (als de loods niet op conventionele wijze aan boord kan komen).

In 2023 zijn in totaal 1.565 (2022: 1.328) helikoptervluchten uitgevoerd. Combinatie van de huidige vloot, de inzet van de helikopter en het loodsen op afstand (LOA) leidt ertoe dat de Nederlandse zeehavens nagenoeg onder alle omstandigheden bereikbaar zijn.

Opbouw van het loodsenkorps in ervaringsjaren

In Nederland zijn in totaal 468 loodsen ingeschreven per 31 december 2023 (31 december 2022: 466). De verdeling over het aantal ervaringsjaren laat zich als volgt weergeven:

De ervaring van loodsen zorgt voor een veilig en vlot scheepvaartverkeer. Om in de toekomst te kunnen beschikken over de benodigde formatie om het scheepvaartverkeer veilig, vlot en tijdig te kunnen beloodsen, wordt in de meerjarenbegroting een prognose gemaakt van de verwachte scheepsreizen. Deze wordt afgezet tegen de ontwikkeling van de formatie van gekwalificeerde loodsen. Dit is weergegeven in onderstaande grafiek.